Οι δικαιολογίες είναι δελεαστικές και όταν κάποιος τις πλαισιώνει με ραφιναρισμένους, βάσιμους λόγους, φαίνονται τόσο αποδεκτές.
Για όσους εργάζονται με τους άλλους (δηλαδή όλοι μας), είτε διευθύνουμε, πουλάμε, θεραπεύουμε, διδάσκουμε, μεγαλώνουμε παιδιά, συσχετιζόμαστε με αγαπημένα άτομα, εφαρμόζουμε τον νόμο, κ.λπ., η αντιμετώπιση δικαιολογιών (των δικών μας και άλλων) είναι ένα σημαντικό μέρος του να επιτύχουμε στη ζωή.
Το περίεργο πράγμα σχετικά με την δημιουργία δικαιολογιών είναι ότι όσο πιο μεγάλες και πιο εξελιγμένες είναι οι ικανότητες μας στην αιτιολόγηση, επεξήγηση, τόσο πιο ανεπαίσθητη και μικρή είναι για εμάς οι ικανότητα εξορθολογισμού που διαθέτουμε.
Μπορούμε να καταλήξουμε με περισσότερες και πιο εκλεπτυσμένες προφάσεις για να «την γλυτώσουμε» από διάφορες καταστάσεις.
Το πρώτο επίπεδο δικαιολογιών περιλαμβάνει απλώς την εξεύρεση ή εφεύρεση ενός λόγου που να εξηγεί γιατί κάτι είναι εκτός συζήτησης, ακατάλληλο, δεν είναι χρήσιμο ή δεσμευτικό, κ.λπ.
“Αλλά είμαι πάρα πολύ κουρασμένος για να ασκηθώ.”
“Αλλά δεν είμαι ο τύπος του ανθρώπου που πηγαίνει σε αυτά τα είδη των εκδηλώσεων.»
“Αλλά δεν ξέρω αρκετά.”
“Αλλά φοβάμαι.”
“Αλλά δεν το έχω κάνει ποτέ με αυτόν τον τρόπο στο παρελθόν.”
“Αλλά είχε πολλή κίνηση.”
“Αλλά έχασα το ρολόι μου.”
“Αλλά η γυναίκα μου ποτέ δεν θα μου επιτρέψει…”
“Αλλά ιδρώνω και λερώνομαι.”
Δομικά, όλοι αυτοί οι «λόγοι» συμβαίνουν σε ένα μεταγενέστερο επίπεδο σε σχέση με την αρχική φάση κάποιας δραστηριότητας. Για την πρωτογενή εμπειρία και όλες τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις φυσιολογίες που θα εμπλέκονταν, αν εμείς ασχολούμασταν με αυτό, έχουμε άλλες σκέψεις και συναισθήματα, συνήθως αρνητικά.
Δεν θέλουμε να ασχοληθούμε. Δεν μας αρέσει η εμπειρία. Άρα οι δικαιολογίες είναι γενικότερα μια δυσάρεστη μεταγενέστερη κατάσταση κάποιας πρωτογενή εμπειρίας.
Κατ’ αντίθεση, αν αναλογιστείς τις φορές εκείνες που έκανες εσύ ή κάποιος άλλος μια δραστηριότητα, υπήρχε μια διαφορετική νοοτροπία για τη δραστηριότητα. Δεν την είδες ως μια ενόχληση, πρόβλημα, κάτι βαρετό, προκλητικό, ή οτιδήποτε άλλο.
Υπήρχε μια θετική ψυχική στάση (μια μετα-κατάσταση) σχετικά με τη δραστηριότητα. Αυτό έκανε την «δημιουργία δικαιολογιών» μη απαραίτητη. Το ξεκίνησες απευθείας, ανέλαβες δράση και ήρθες λίγο πιο κοντά στην εκπλήρωση των στόχων σου.
Η δικαιολογία είναι ένα πλαίσιο σχετικό με μια προτεινόμενη εμπειρία που σου προκαλεί να αισθάνεσαι αποθάρρυνση ή να ενόχληση με κάποιο τρόπο. Δεν αισθάνεσαι ότι το «θες». Δεν βλέπεις την αξία του. Γι’ αυτό και επιχειρείς να δικαιολογηθείς. Για το λόγο αυτό, οι δικαιολογίες γενικά λειτουργούν ως μία μορφή πειθούς. Λες ουσιαστικά (στον εαυτό σου ή στους άλλους),
“Παρακαλώ να απαλλαγώ από την Χ δραστηριότητα εξαιτίας αυτού ή του άλλο λόγου …”
Οι δικαιολογίες που εμφανίζονται σε διαπροσωπικό επίπεδο συμπεριλαμβάνουν σχέσεις, προσδοκίες, ελπίδες, συμφωνίες κ.ο.κ. Οι δικαιολογίες που χρησιμοποιείς με τον εαυτό σου περιλαμβάνουν την ενδο-προσωπική σου σχέση, τους στόχους, τα αποτελέσματα, τις ελπίδες, τα όνειρα σου κ.λπ.
Θέλεις να είσαι σε φόρμα και λεπτός, αλλά στη συνέχεια (εδώ έρχονται οι δικαιολογίες) είσαι κουρασμένος, δεν έχεις χρόνο, χρειάζεται πολλή προσπάθεια, δεν βρίσκεις την ουσία κ.λπ.
Η ποιότητα της δικαιολογίας είναι ανάλογη με την ποιότητα της σκέψης και την ικανότητα του εξορθολογισμού που διαθέτουμε . Αυτό σημαίνει ότι μπορούμε να έχουμε θεμιτές και αθέμιτες δικαιολογίες.
Στην πραγματικότητα, μπορούμε να αναλύσουμε δικαιολογίες όπως κάνουμε τη σκέψη, τη γνώση, τον εξορθολογισμό, κ.λπ. Όταν το κάνουμε, μπορούμε να διακρίνουμε την ποιότητα και τον εκλεπτυσμό μιας δικαιολογίας σε:
- Νόμιμη και παράνομη
- Λογική και παράλογη
- Καλή και κακή
- Ευφυής και ηλίθια
- Ορθολογική και παράλογη
Στη βιβλιογραφία της πειθούς, για να χρησιμοποιήσεις το γλωσσικό όρο, «επειδή …» βοηθά στο να πουλήσεις μια δικαιολογία και να επηρεάσεις θετικά τους άλλους υπέρ σου. Πειραματική έρευνα έχει ασχοληθεί με τους ανθρώπους που προσπαθούν να χωθούν σε μια ουρά. Όσοι το προσπαθούν χωρίς εξήγηση είναι πολύ λιγότερο πιθανό να πάρουν μια θετική απάντηση από εκείνους που παρέχουν έναν λόγο.
Δεν είχε ουσιαστική σημασία τι ειπώθηκε μετά τη λέξη “επειδή …” θα θεωρούσες ότι μόνο θεμιτές, έξυπνες, λογικές, ουσιαστικές και αποδείξιμες θα μπορούσαν να λειτουργήσουν. Όχι όμως. Κάθε δικαιολογία τείνει να λειτουργεί ανεξάρτητα από την ποιότητα της.
Όταν έχεις μια τέτοια απίστευτη δύναμη, την ανθρώπινο λογική, που μπορεί να εφεύρει νέα πράγματα, να επεκτείνουν τις γνώσεις σου, να δημιουργήσει πολιτισμούς, κλπ, ξέρεις ότι είναι αναμενόμενο να γίνει κατάχρηση.
Ο Σωκράτης ήταν ο φιλόσοφος που χαριτολογώντας είπε ότι «ο άνθρωπος δεν είναι ένα λογικό ον, είναι ένα ον ορθολογικό.”
Το μόνο που χρειάζεσαι λοιπόν, είναι ένα μικρό κίνητρο.
Να αγαπάς τον εαυτό σου και να Ζεις με Πάθος.!
